To warto zobaczyć

Kolej wąskotorowa

Trasa kolei wąskotorowej w Lasach Janowskich

Historia kolei wąskotorowej w Lasach Janowskich sięga okresu II wojny światowej. Po ustabilizowaniu się sytuacji na frontach okupant niemiecki przystąpił do eksploatacji podbitych terenów. Rozpoczęła się rabunkowa wycinka Lasów Janowskich. W celu szybkiego przetwarzania pozyskanego surowca w 1941 roku powstał w Lipie tartak oraz rozbudowana nasycalnia podkładów kolejowych. Dużym problemem był jednak transport pozyskanego drewna. W związku z brakiem utwardzonych dróg konieczna była budowa kolejki wąskotorowej o szerokości toru 600 mm dla dowozu drewna z lasu do tartaku i nasycalni. W 1941 roku linia miała 5 km długości. W 1942 roku pojawiła się pierwsza lokomotywa spalinowa firmy Mercedes-Benz. W 1943 roku tory sięgały do stacji Łążek Ordynacki.

Po zakończeniu II wojny światowej władze polskie przystąpiły się do odbudowy po zniszczeniach wojennych tartaku i kolejki. W 1945 roku zapadła decyzja o przedłużeniu linii do Biłgoraja. W 1952 nastąpił ostatni etap budowy kolejki. Lata pięćdziesiąte to okres świetności w działalności kolejki.

Wraz z wprowadzeniem przez Nadleśnictwo Janów Lubelski samochodów ciężarowych do transportu drewna, kolejka traci na znaczeniu i stopniowo przestaje być wykorzystywana. W 1977 roku przeprowadzono rozbiórkę toru od Bukowej do Szklarni. Ostatni odcinek Lipa – Szklarnia używany był do 1984 roku. Tor na tym odcinku rozebrano w 1988 roku.

Mimo rozbiórki toru wzdłuż dawnej trasy kolei zachowało się wiele obiektów z nią związanych takich jak nasypy, przepusty i mosty (np. most kolejowy na rzece Branew). Zgromadzony przy składnicy w Szklarni tabor został przeniesiony do Janowa Lubelskiego i poddany renowacji.

Porytowe Wzgórze – miejsce największej bitwy partyzanckiej na ziemiach polskich

Bitwa na Porytowym Wzgórzu, zwana również Bitwą nad Branwią rozegrała się
14 czerwca 1944 roku. Po stronie polsko-radzieckiej w bitwie uczestniczyły oddziały Armii Krajowej, Armii Ludowej i oddziały radzickie, łącznie około trzech tysięcy partyzantów uzbrojonych głównie w broń automatyczną i maszynową oraz moździerze i rusznice przeciwpancerne.

Po stronie niemieckiej walczyły trzy dywizje piechoty, policja, żandarmeria wspierana artylerią i lotnictwem łącznie siły te liczyły ponad trzydzieści tysięcy żołnierzy. Bitwa rozpoczęła się rano 14 czerwca i trwała cały dzień. Początkowo nieprzyjaciel przełamał obronę partyzancką, jednak dzięki brawurowym kontratakom pozycje zostały odzyskane.

W ciągu całego dnia odparto kilkadziesiąt ataków i utrzymano pozycje obronne. W nocy z 14 na 15 czerwca zgrupowanie partyzanckie wraz z rannymi i taborem wyszło niepostrzeżenie z okrążenia w kierunku południowym w kierunku wsi Szewce.

W Bitwie na Porytowym Wzgórzu zginęło około 120 partyzantów, a ponad 100 zostało rannych. Straty niemieckie to ponad 500 zabitych żołnierzy a także straty w oddziałach żandarmerii i policji. Operacja „Sturmwind I” okazała się porażką dla strony niemieckiej.

Wydarzenia z 1944 roku upamiętnia stojący na polu bitwy monumentalny pomnik, obok którego znajduje się zbiorowy cmentarz żołnierski. Pierwszy pomnik powstał 1958 roku a poległych żołnierzy przeniesiono do zbiorowej mogiły. W trzydziestą rocznicę bitwy w 1974 roku powstał pomnik czynu partyzanckiego zaprojektowany przez znanego artystę Bolesława Chromego. Przedstawia pięciu partyzantów w boju a pomiędzy nimi wybuchający pocisk. Pomnik ma wysokość około 12 metrów.

Do chwili obecnej na miejscu bitwy można zaobserwować pozostałości umocnień bojowych i okopów. Na Porytowym Wzgórzu krzyżuje się kilka szlaków turystycznych pieszych i rowerowych. Na miejscu bitwy zostały wyznaczone ścieżki edukacyjne. Pozycje poszczególnych oddziałów w czasie bitwy zostały oznaczone tablicami informacyjnymi Przejście przez trudny teren w dolinie Branwi ułatwiają mostki wybudowane przez Nadleśnictwo Janów Lubelski.

Krzyże i kapliczki ziemi dzwolskiej

Przydrożne krzyże i kapliczki stanowią charakterystyczny element krajobrazu Gminy Dzwola. Niektóre z nich są drewniane, skromne i zszarzałe ze starości. Inne zachwycają urodą są barwne i szykowne. Na terenie Gminy Dzwola posadowionych jest około 280 kapliczek, krzyży i figur. Bez wątpienia najcenniejsze są pozostałości kamiennej kolumny św. Marcina, datowane na rok 1653 położone w miejscowości Branewka. W skali kraju unikalny jest odcinek drogi krajowej nr 74 biegnąca przez teren naszej gminy, gdyż wzdłuż odcinka od Janowa Lubelskiego do Frampola na długości 18 km stoi 61 krzyży i kapliczek. Przydrożne krzyże przyjmują różne formy m.in.: łacińskie, karawake oraz tzw. krzemieńskie charakterystyczne dla naszej gminy. Ich zwieńczenie zakończone jest wykutym ażurowym krzyżem u stóp którego jest półksiężyc a zwieńcza go kogut. Krzyże wykonywał kowal z Krzemienia – Jan Paryś, który kowalstwa uczył się podczas pobytu w carskiej armii. Na pobliskim terenie można doliczyć się 48 takich krzyży lub ich pozostałości. Przy drodze krajowej znajdują się kapliczki poświecone następującym świętym: Franciszkowi, Tekli oraz Maciejowi. Na skrzyżowaniu dróg Dzwola-Goraj stoi kapliczka z drewnianą rzeźbą Chrystusa Frasobliwego oraz druga św. Jana Nepomucena. Postawione zostały w XIX wieku w intencji obrony przed epidemiami, m.in. tyfusem.

Kapliczki to piękno polskiej kultury, ratujmy je od zapomnienia.

Lasy – Bogactwo Gminy Dzwola

Lasy w większości sosnowe stanowią 50 % powierzchni Gminy Dzwola. Las to miejsce, które pozwala nam odzyskać siły, cieszyć się chwilą, zapomnieć o problemach, w lesie człowiek może odpocząć oddychając świeżym powietrzem i radując się otaczającym światem. Nasze lasy charakteryzują się ogromnym bogactwem gatunków, zarówno roślin jak i zwierząt, jest to bardzo złożony ekosystem w przyrodzie. W lesie możemy cieszyć się powietrzem bogatym w tlen ale również las oferuje nam bogactwo, w postaci grzybów, jagód, ziół leczniczych. Zacisza leśne cieszą malowniczymi widokami oraz dzikimi zakątkami, zapraszamy na spotkanie z naturalną przyrodą.

Mogiła żołnierzy polskich poległych we wrześniu 1939 r.

Położenie: Cmentarz Parafii Rzymsko-Katolickiej w Dzwoli

Upamiętnienie żołnierzy Wojska Polskiego, którzy stoczyli walkę w obronie Ojczyzny 29 września 1939 r. we wsi Dzwola z wojskami niemieckimi i 30 września 1939 r. we wsi Krzemień z Armią Czerwoną.

Liczba poległych żołnierzy: 41 osób w tym 21 nieznane nazwiska.

Nazwiska poległych żołnierzy: