To warto zobaczyć

Kolej wąskotorowa
Trasa kolei wąskotorowej w Lasach Janowskich

Historia kolei wąskotorowej w Lasach Janowskich sięga okresu II wojny światowej. Po ustabilizowaniu się sytuacji na frontach okupant niemiecki przystąpił do eksploatacji podbitych terenów. Rozpoczęła się rabunkowa wycinka Lasów Janowskich. W celu szybkiego przetwarzania pozyskanego surowca w 1941 roku powstał w Lipie tartak oraz rozbudowana nasycalnia podkładów kolejowych. Dużym problemem był jednak transport pozyskanego drewna. W związku z brakiem utwardzonych dróg konieczna była budowa kolejki wąskotorowej o szerokości toru 600 mm dla dowozu drewna z lasu do tartaku i nasycalni. W 1941 roku linia miała 5 km długości. W 1942 roku pojawiła się pierwsza lokomotywa spalinowa firmy Mercedes-Benz. W 1943 roku tory sięgały do stacji Łążek Ordynacki.

Po zakończeniu II wojny światowej władze polskie przystąpiły się do odbudowy po zniszczeniach wojennych tartaku i kolejki. W 1945 roku zapadła decyzja o przedłużeniu linii do Biłgoraja. W 1952 nastąpił ostatni etap budowy kolejki. Lata pięćdziesiąte to okres świetności w działalności kolejki.

Wraz z wprowadzeniem przez Nadleśnictwo Janów Lubelski samochodów ciężarowych do transportu drewna, kolejka traci na znaczeniu i stopniowo przestaje być wykorzystywana. W 1977 roku przeprowadzono rozbiórkę toru od Bukowej do Szklarni. Ostatni odcinek Lipa – Szklarnia używany był do  1984 roku. Tor na tym odcinku rozebrano w 1988 roku.

Mimo rozbiórki toru wzdłuż dawnej trasy kolei zachowało się wiele obiektów z nią związanych takich jak  nasypy, przepusty i mosty (np. most kolejowy na rzece Branew). Zgromadzony przy składnicy w Szklarni tabor został  przeniesiony do Janowa Lubelskiego i poddany renowacji.


Porytowe Wzgórze – miejsce największej bitwy partyzanckiej na ziemiach polskich

Bitwa na Porytowym Wzgórzu, zwana również Bitwą nad Branwią rozegrała się
14 czerwca 1944 roku. Po stronie polsko-radzieckiej w bitwie uczestniczyły oddziały Armii Krajowej, Armii Ludowej i oddziały radzickie, łącznie około trzech tysięcy partyzantów uzbrojonych głównie w broń automatyczną i maszynową oraz moździerze i rusznice przeciwpancerne.

Po stronie niemieckiej walczyły trzy dywizje piechoty, policja, żandarmeria wspierana artylerią i lotnictwem łącznie siły te liczyły ponad trzydzieści tysięcy żołnierzy. Bitwa rozpoczęła się rano 14 czerwca i trwała cały dzień. Początkowo nieprzyjaciel przełamał obronę partyzancką, jednak dzięki brawurowym kontratakom pozycje zostały odzyskane.

W ciągu całego dnia odparto kilkadziesiąt ataków i utrzymano pozycje obronne. W nocy z 14 na 15 czerwca zgrupowanie partyzanckie wraz z rannymi i taborem wyszło niepostrzeżenie z okrążenia w kierunku południowym w kierunku wsi Szewce.

W Bitwie na Porytowym Wzgórzu zginęło około 120 partyzantów, a ponad 100 zostało rannych. Straty niemieckie to ponad 500 zabitych żołnierzy a także straty w oddziałach żandarmerii i policji. Operacja „Sturmwind I” okazała się porażką dla strony niemieckiej.

Wydarzenia z 1944 roku upamiętnia stojący na polu bitwy monumentalny pomnik, obok którego znajduje się zbiorowy cmentarz żołnierski. Pierwszy pomnik powstał 1958 roku a poległych żołnierzy przeniesiono do zbiorowej mogiły. W trzydziestą rocznicę bitwy w 1974 roku powstał pomnik czynu partyzanckiego zaprojektowany przez znanego artystę Bolesława Chromego. Przedstawia pięciu partyzantów w boju a pomiędzy nimi wybuchający pocisk. Pomnik ma wysokość około 12 metrów.

Do chwili obecnej na miejscu bitwy można zaobserwować pozostałości umocnień bojowych i okopów. Na Porytowym Wzgórzu krzyżuje się kilka szlaków turystycznych pieszych i rowerowych. Na miejscu bitwy zostały wyznaczone ścieżki edukacyjne. Pozycje poszczególnych oddziałów w czasie bitwy zostały oznaczone tablicami informacyjnymi Przejście przez trudny teren w dolinie Branwi ułatwiają mostki wybudowane przez Nadleśnictwo Janów Lubelski.


Krzyże i kapliczki ziemi dzwolskiej

Przydrożne krzyże i kapliczki stanowią charakterystyczny element krajobrazu Gminy Dzwola. Niektóre z nich są drewniane, skromne i zszarzałe ze starości. Inne zachwycają urodą są barwne i szykowne. Na terenie Gminy Dzwola posadowionych jest około 280 kapliczek, krzyży i figur. Bez wątpienia najcenniejsze są  pozostałości kamiennej kolumny św. Marcina, datowane na rok 1653 położone w miejscowości Branewka. W skali kraju unikalny jest odcinek drogi krajowej nr 74 biegnąca przez teren naszej gminy, gdyż wzdłuż odcinka od Janowa Lubelskiego do Frampola na długości 18 km stoi 61 krzyży i kapliczek. Przydrożne krzyże przyjmują różne formy m.in.: łacińskie, karawake oraz tzw. krzemieńskie charakterystyczne dla naszej gminy. Ich zwieńczenie zakończone jest wykutym ażurowym krzyżem u stóp którego jest półksiężyc a zwieńcza go kogut. Krzyże wykonywał kowal z Krzemienia – Jan Paryś, który kowalstwa uczył się podczas pobytu w carskiej armii. Na pobliskim terenie można doliczyć się 48 takich krzyży lub ich pozostałości. Przy drodze krajowej znajdują się kapliczki poświecone następującym świętym: Franciszkowi, Tekli oraz Maciejowi. Na skrzyżowaniu dróg Dzwola-Goraj stoi kapliczka z drewnianą rzeźbą Chrystusa Frasobliwego oraz druga św. Jana Nepomucena. Postawione zostały w XIX wieku w intencji obrony przed epidemiami, m.in. tyfusem.

Kapliczki to piękno polskiej kultury, ratujmy je od zapomnienia.

 


Lasy – Bogactwo Gminy Dzwola

fiołek(1)

Lasy w większości sosnowe stanowią 50 % powierzchni Gminy Dzwola. Las to miejsce, które pozwala nam odzyskać siły, cieszyć się chwilą, zapomnieć o problemach, w lesie człowiek może odpocząć oddychając świeżym powietrzem i radując się otaczającym światem. Nasze lasy charakteryzują się ogromnym bogactwem gatunków, zarówno roślin jak i zwierząt, jest to bardzo złożony ekosystem w przyrodzie. W lesie możemy cieszyć się powietrzem bogatym w tlen ale również las oferuje nam bogactwo, w postaci grzybów, jagód, ziół leczniczych. Zacisza leśne cieszą malowniczymi widokami oraz dzikimi zakątkami, zapraszamy na spotkanie z naturalną przyrodą.


Mogiła żołnierzy polskich poległych we wrześniu 1939 r.

Położenie: Cmentarz Parafii Rzymsko-Katolickiej w Dzwoli

Upamiętnienie żołnierzy Wojska Polskiego, którzy stoczyli walkę w obronie Ojczyzny 29 września 1939 r. we wsi Dzwola z wojskami niemieckimi i 30 września 1939 r. we wsi Krzemień z Armią Czerwoną.

Liczba poległych żołnierzy: 41 osób w tym 21 nieznane nazwiska.

Nazwiska poległych żołnierzy:

  1. Józef Puch
  2. Jan Kosicki
  3. Kościan Kowalec
  4. Witold Cudny
  5. Bolesław Urbanik
  6. Zygfryt Kreft
  7. Franciszek Kaczmarek
  8. Teodor Wieloch
  9. Franciszek Dąbrowa
  10. Leon Kominek
  11. Stefan Dynowski
  12. Feliks Chencel
  13. Jerzy Krychniak
  14. Piotr Jelik
  15. Józef Kosiński
  16. Stefan Kwaśniak
  17. Stefan – Mieczysław Trzebiński
  18. Piotr Jażdzwiecki
  19. Stanisław Kalemba
  20. Cierniewski